به نام خداوند بخشنده مهربان
پس بشارت ده بندگانم راآنان که سخنان را می شنوند وبهترینش را پیروی می کنند.آنان کسانی هستند که خدای هدایتشان کرده وخردمندان هم آنان اند.
قرآن کریم –سوره زمر.آیه 18
این کتاب ( آموزش قلبها و اندیشه ها:تجارب آموزشی ژاپنی ها در مراکز پیش دبستانی ودبستانی,اثر :دکتر کاترین لوئیس ,مرکز انتشارات دانشگاه کمبریج,مترجمان:حسین افشین منش،شیده ایلبگی طاهر،تهران، انتشارات سازوکار، 1379تعداد صفحات 347را همراه دو سی دی که کل کتاب را رو خوانی+ خاطرات و مطالب بسیار آموزنده) .با چندین بار زنگ زدن به خانم اعظم صالحی با شماره تلفن 09125441813 می شود تهیه کرد البته تهیه آن برای ما غیر تهرانیها کمی هزینه بردار است چون من با پست سفارشی خریداری کردم.که شامل 12فصل می باشد.که ده فصل آن مربوط به مسائل ژاپن بعلاوه فصل 11که پیام یکی از معلمین دلسوخته کشورمان است +فصل 12که ذکر منابع کتاب است.درفصول آن سعی شده به همه ابعاد گوناگون نظام اموزش وپرورش کشور ژاپن توجه شود.اینجانب سعی کردم با یاری خداوند خلاصه این کتاب ارزشمند رابرایتان بازگوکنم,امیدوارم حق مطلب را ادا کرده باشم.انشاا...
به نام آن که جان را حکمت آ موخت
مقدمه :
به ژاپن باید به مثابه آینه نگریست ونه یک راهکار. ( مری وایت )
برای شناخت سرزمین خود باید سرزمین دیگری راشناخت. (سیمور مارتین لیپست )
خلاصه ی فصل(اول)
تحصیلات اجباری در ژاپن در سن 6 سالگی واز مدارس ابتدایی آغاز می شود.دورنمای آموزشی ژاپنی ها,در مقایسه با آمریکا,از ویژگی هایی مشابهی نظیر دوره طولانی آموزش اجباری, درصد بالای دانش آموزان حاضر در دوره دبیرستان و نیز حق انتخاب مراکز مختلف پیش دبستانی , برخوردار است.در بسیاری از ویژگی ها, با دور نمای آموزشی امریکا تفاوت دارد.این اختلافات شامل :نظارت آموزش ژاپن بر کتب درسی و نیز ساعات درسی,اجتناب از دسته بندی دانش آموزان براساس توانایی هایشان و نیز دست چین کردن آن ها در دوره تحصیلی اجباری,و تحمیل فشر برای امتحانات ورودی دانشگاه ها به مقاطع پایین تر آموزشی نظیرابتدایی و حتی دوره های پیش دبستانی می باشد تعدادی ازمحققگران دلایلی میاورند که دوره ی پیش دبستانی متفاوت ترین و زنده ترین بخش در نظام اموزش کشورژاپن است.درکشور ژاپن حق انتخاب نوع مرکزپیش دبستانی برای والدین شاغل وجود دارد . ویلیام گومزمدارس ابتدایی راگل سرسبداموزش وپرورش این کشور دانسته ومعلمان ژاپنی بیشترین توجه خودرابه رشد حس همبستگی درکلاس های درس خوداختصاص می دهند. حقوق آموزگاران ژاپنی اغلب ازدرامد بازاریان وکسبه ومهندسان در اغازاستخدام بیشتراست. البته حقوق آموزگاران باتوجه به سن افراد درنیمه ی عمر خود به هم ترازی با مشاغل دیگر می رسد.
خلاصه فصل دوم:
فعالیت های دانش آموزان پیش دبستانی و بازی های آزاد انها سبب نوعی یادگیری می شود که نیاز رشد فیزیکی انهااست. دراین دوره تمام اهداف آموزشی و یادگیری با وجود بازی های آزادانه به نتیجه مورد نظر ومطلوب می رسند .
منظورازبازی آزادانه آن است که دانش اموزان درانتخاب آنچه می خواهند انجام دهند کاملا مختار هستند.ازدیگراهداف اموزش پیش دبستانی درکشورژاپن اموختن این نکته به دانش آموزان است که چگونه می توان فردی مسئول ومهربان بود.ازدیگرموارد پرورش دانش آموزان پیش دبستانی رگ گو با جرآت بالا است . به هرحال ، بدون در نظر گرفتن هدف جمع شدن ها و باهم بودن بچه ها بالاخره رشد علمی، تا حدودی روی خواهد داد. جرا که اصرار بر دوستی، ارتباط و همکاری بچه با یکدیگر، زمینه ساز جریان علمی خواهد شد.
خلاصه فصل سوم:
رخداد های مدرسه از قبیل روز ورزش و نیز سفرهای دسته جمعی ، فرصت های بیشتری را برای همه دانش آموزان فراهم می اورد تا با هر مقدار مهارت های علمی ، بتوانند در یک تلاش و کوشش جمعی نیز سهیم باشند.
ارزش های کلاسی ، با اصرار بر همدلی و ویژگی های خاص خود در روابط، همین احساس را نیز در جهت کسب دستاورد های علمی ، حفظ می کند.با توجه به همراهی و پیشتیبانی نظام تحصیلات عمومی که بسیار بر رشد اخلاقی و اجتماعی بچه ها تاکید دارد، مربیان ژاپنی در این که مواردی از قبیل «لذت بردن از دوستی ها و خلق خاطرات خوش» را از اهداف اصلی مدارس ، به حساب آورند، تردیدی به خود راه نمی دهند.در جریان مطالعه دستاوردهای نظام آموزشی ژاپن ، باید آنچه را که مربیان ژاپنی ، به عنوان اهداف اساسی خود ، تعیین می کنند، در نظر گرفت؛ اهدافی چون توجه داشتن به بچه ها و نیز وابسته کردن ایشان به جامعه مدرسه.معلمان ژاپنی به پرورش ابعاد مختلف دانش آموزان توجه دارند.اهداف دوره ی آموزش ابتدایی بیشتربه رشدهمه جانبه دانش آموزان در ارتباط است و دانش آموزان ژاپنی به تلاش فردی درکسب مدارج علمی ارزش زیادی می دهند.کلاس ها در دوره ابتدایی درسال های نخستین اهداف روشنی رامشخص می کنند وبرای دانش آموزان وقت و زمان خاصی تعیین میکنند تا درباره ی نحوه ی کاربردی کردن اهداف درزندگی شخصی و روزانه بحث می کنند.
خلاصه فصل چهارم :
آموزگاران ژاپنی ، اغلب گروه ها ی کوچک مورد نظر و نیز کلاس و مدرسه را به صورت خانواده ای توصیف می کنند که در آن جا، دانش آموزان از هم یاد می گیرند تا در فکر آسایش و راحتی یکدیگر باشند. بردشت استعاره ای از«مدرسه»به عنوان یک واحد تولیدی یامحل کار و جایی که بچه ها در آن جا زحمت می کشند,به همان نسبت که در مدارس آمریکایی رایج است ,در مدارس ژاپنی جایی ندارد.انتظارات معلم ژاپنی از بچه ها،در هر یک از روز هایی که آن ها باید بدون چنگ زدن به هم ، در استفاده از رنگها ، مشارکت کنند و یا آب های ریخت شده را با کمک یکدیگر، جمع نمایند ، افزایش می یابد. با این حال ، این انتظارات به موقع، خود تصویر روشنی را از معنای زندگی گروهی در نزد بچه ها به وجود می آورد. به نظر آموزگاران ژاپنی ، رشد اجتماعی بچه ها ، فرایندی است که نیاز به حمایت دقیق دارد.گروه ها باید با قرار دادن بچه های خجالتی یا پر توقع در کنار بچه هایی که بتوانند کمک احوال آن ها باشند، ارتباط های میان آن ها را بارور نمایند. فعالیت گروهی باید حس تعلق خاطر و کمک رسانی بچه به یکدیگر را در جهت شناخت ویژگی هایشان از هم ،افزایش دهد.
دراغلب کلاس های مدارس ژاپنی کار و فعالیت به شکل گروهی است و هسته ی اصلی زندگی را وجودگروه های کوچک تشکیل می دهد.اکثر دانش آموزان پیش دبستانی حداقل به مدت یک سال گروه خود را تغییر نمیدهند و در همان گروه باقی می مانند.
گروه ها موجب ارتباط و نزدیک شدن دانش اموزان بایکدیگرمی شوند وازاین طریق راه وشیوه ورسم تربیتی مدرسه راتجربه می کنند. اداره ومدیریت کلاس ها را این گروه های فعال تشکیل می دهند.
خلاصه فصل پنجم :
درکلاس های مدارس ژاپنی رهبرشدن شامل تعداد زیادی از دانش اموزان میشود و یک حق ویژه نیست که فقط نصیب تعدادکمی ازافرادشود.
پدر ومادر دانش آموزان پیگیر هماهنگی و رابطه با فرزندان خود هستند و نه تدوین دستورالعمل هایی برای اطاعت محض فرزندان ازدستوراتشان
درکلاس های اول مدارس نماینده کلاس به نام توبان معلمان رادرکاراداره و مدیریت کلاس یاری می رساند.
ازجمله وظایف این مبصرها می توان به مواردی ازجمله :
1-ارزیابی رفتاردیگرشاگردان
2-رفع مشاجرات میان دانش اموزان اشاره کرد همه دانش آموزان و نه فقط تعدادی خاص از ایشان، به طور روزمره از فرصت هایی برخوردارند تا روی خود به عنوان یک شهر وند خوب و مسئولیت شناس حساب کنند. به همین دلیل ، در شکل گیری قوانین و ارزش هایی که بر زندگی کلاسی شان تاثیر دارد،
نقشی را ایفا می کنند. با یاری دادن بچه ها برای ایجاد تعهد در تک تک آن ها در برابر قوانین ، به تدریج ، رابطه مستحکمی بین ایشان و جامعه کلاس برقرار می شود و به این ترتیب ، به نهادی شدن اصل اندیشیدن در آنان و تلاش آموزگاران ، خودبه خود ، زمینه بروز رفتار های ناهنجار در بین ایشان کاهش می یابد
خلاصه فصل ششم :
درمدارس کشورژاپن هدف ازنظم وترتیب تبعیت وپیروی محض نیست .بلکه افزایش درک وفهم دانش آموزان مورد نظراست.
آموزگاران به بیان احساسات خود می پردازند وازمخالفت مستقیم باعواطف دانش آموزان پرهیز می کنند.
دربرنامه ریزی آموزشی مدارس به ایجاد روابط گرم وصمیمانه بین آموزگاران ودانش آموزان تاکید شده است. بچه ها، نقشی گسترده و فراگیر در سامان دادن رفتار همکلاسی ها دارند ، در حالی که حضور اقتدارگرایانه آموزگاران ، بی رنگ است.
خلاصه فصل هفتم :
مدارس باید به مکان هایی تبدیل شوندکه درآن معلمان وشاگردان باهم زندگی کنند وروابط نزدیکی با هم داشته باشند وازبودن باهم لذت ببرند.
درمدارس دوره ابتدایی برمشارکت فعال همه دانش آموزان درجریان یادگیری تاکیدمی شود.
معلم بیشتردرنقش راهنمایی مطلع وآگاه و بیشتر در منزلت مدیریتی کلاس ظاهر می گردد.
درنظرمعلمان ژاپنی انچه مهم است تقویت فکرواندیشه های همه دانش اموزان می باشد . دستاوردهای تجربی آموزش سال های اولیه ابتدایی ژاپن :
1- این که مهارت ها به عنوان بخشی از فعالیت های ذوقی و یک سرگرمی معنا دار و نه یک هدف غایی، باید مورد آموزش و یاد گیری قرار گیرد.
2- این که آموزگاران تلاش دارند تا اجنماعی از نوآموزان را به وجود آورند تا با نظر حمایت نسبت به افکار و احساسات یکدیگر نگاه کنند.
3- این که آموزگاران بر جریان یادگیری و نتیجه کار تاکید دارند.
4- این که در بحث و جدل های صمیمانه ،پافشاری و حل متفکرانه مسائل ، به عنوان اهداف مهم آموزشی بچه ها در نظر گرفته می شود .
5- و بالاخره این که تفکر و اندیشه ،بنیان آموزش ها ی کلاسی بچه هاست.
تاکید جمعی و پیوسته بر پیگیری یک مسئله خاص در طول یک یا دو کلاس ،فراوانی محرک و مشوق برای ارتباط یافتن درس با تجارب شخصی ، و فعالیت هایی که بچه ها را از نظر جسمی و احساسی و نیز ذهنی ،با آنچه مطالعه کرده اند،درگیر می کند، از جمله ساز و کارهای تربیتی آموزشی کشور ژاپن است. آموزگاران ،در هر فرصتی ظرفیت بچه ها را در معرض قضاوت و ارزشیابی خود آن ها قرار می دادند.
خلاصه فصل هشتم :
مستندات حاکی از آن است که اگردر مدارس نیازهای دانش آموزان برآورده شود دانش آموزان نیز به مدرسه و آموزش اهمیت بیشتری داده ودر فراگیری ویادگیری مطالب بیشتر سعی می کنند.
معلمان تلاش می کنندتاگروه های شبیه خانواده بیافرینند. محیطی که دانش اموزان به راحتی بایکدیگر گفت و گو کنند.
دراین کشور دانش اموزان در مدارس پیش دبستانی ودبستان علاقه ی زیادی به مشارکت در فعالیت های کلاس دارند. از مجموعه اطلاعات گوناگون به دست آمده ، پاره ای نتایج حاصل می شود : نخست آن که تعلیم و تربیت در ژاپن،حتی در سطوح پایین هم خالی از مشکل نیست. دوم آن که اغلب مشکلات ، به طور شگفت آوری در دوره اول دبیرستان، افزایش یافته است.دورهای که به اوج فعالیت های آموزشی به صورت انباشت اطلاعات ، و آخرین مرحله نظام آموزش اجباری ژاپن ، معروف است . به زعم مربیان ژاپنی ، باید در نظام آموزشی این دوره ، تغییرات و اصلاحاتی صورت پذیرد.
بچه های ژاپنی ، به خوبی تحت مراقبت قرار می گیرند. برنامه های درسی ، حداقل در سال های نخستین مدارس ابتدایی ، با اندیشه و فکر تهیه شده ،و از دشواری هایی که امتحانات استاندارد شده ممکن است برای بچه ها پیش آورد ، آزاد است . دانش آموزان تحت پوشش یک برنامه درسی عمومی که بر پیشرفت اخلاقی ، اجتماعی و معنوی آن ها تاکید دارد. کلید و رمز توفیق بچه ها را در بر آوردن نیاز های شخصی آن ها به تعلق خاطر و وابستگی ،دوستی،کمک و بالاخره بررسی و دقت در دنیای پیرامون شان یافته اند
خلاصه فصل نهم :
به نظربسیاری ازمحققان و صاحب نظران رازموفقیت کشور ژاپن درتوجه به اهداف بلندمدت می باشد.
نظام آموزشی این کشوربه نهادینه شدن ارزش ها وضوابط در دانش آموزان توجه زیادی می کند.
یک برنامه ریزی تحصیلی خوب باید برنامه ای باشدکه موجب توجه حقیقی انها به علم وتعهدشخصی دربرابر صداقت شود.
مدارس بایدبه جای تاکید دانش آموزان به رقابت با یکدیگر ، اندیشه ی نقادی وهم چنین داشتن حس همکاری میان گروهی دانش اموزان را تقویت کند.
بررسی مدارس پیش دبستانی و دبستان کشور ژاپن از نگاه دکتر کالاترین :
آبادانی امروزآبادانی فرداست. همه ی مادرقبال دانش آموزان کلاس دوره ابتدای مسئول هستیم.
معلمان کلاس اول بایددارای خصوصیاتی از جمله:
1- داشتن جاذبه
2- عشق واحساس رادرک کنند. معلمی شغل نیست بلکه انتخاب است راز توفیق تجاری ژاپنی ها ، به نظر بسیاری از تحلیلگران ، توجه آن ها به اهدف بلند مدت و منابع بلند مدت و نه سود دهی کوتاه مدت است . لذا به جای اهمیت دادن به نمرات امتحانی سال بعد ، به پرورش نو آموزانی مسئول توجه دارند که مقید و وظیفه شناس باشند . مدارس باید به جای تحریک بچه ها به رقابت با یکدیگر، اندیشه نقادی از خود و نیز حس داشتن هدف مشترک را در میان همه آن ها به وجود آورند. همه دانش آموزان می توانند حلاوت دیدن این مسئله را که چگونه آراءشان راهنمای آنان است و یا موجب شادکامی و راحتی همکلاسی هایشان می شود ، احساس کنند ؛ لذت هایی که به مراتب از تشویق کردن افراد و یا گوشزد کردن وظایف شان ، ماندگار تر است . یک برنامه تحصیلی علمی خوب ، باید برنامه ای باشد که موجب افزایش همکاری در بین دانش آموزان ، توجه حقیقی آن ها به علم ، تعهد شخصی در برابر صداقت های علمی و به علاوه ، موجب خبرگی ایشان در برداشت های کلی از مقوله علم شود. این نگرش در آموزش ، باید به این تشخیص برسد که برای دانش آموزان یک مدرسه ، روابط نزدیک انسانی و حمایتگر در آن محیط ، صرفا ابزار رفاه و آسایش نیستند ، بلکه این جنبه ها در روابط آن ها ، برای رشد و توسعه شخصیت اخلاقی و اجتماعی شان ، لازم و ضروری بوده و البته برای تحقق کار دشوار و پر زحمت یادگیری موشکافانه و با دقت نیز حیاتی هستند .
خلاصه فصل دهم:
بخش ضمیمه:ویژگی های مراکز پیش دبستانی ای که مورد مطالعه قرار گرفتند:
نویسنده اظهار میدارد: « مراکزی که من در سال 1979، مورد مطالعه قرار دادم ، همه در مقطع پیش دبستانی بودند که تعدادی از مدارس دولتی و خصوصی در توکیو، و بعضی بخش های دیگر ژاپن را در بر می گرفتند . طبق گزارش وزارت آموزش ژاپن ، تقریبا 58 درصد مدارس پیش دبستانی ژاپن خصوصی ، 41 درصد ملی ، کم تر از یک درصد دولتی هستند. در فهرست زیر به پاره ای از ویژگی های این مدارس ، به اختصاراشاره شده است :
1- مدرسه پیش دبستانی وابسته به دانشگاه ملی:
وابسته به دانشگاه معتبر و معروف توکیو؛ با 171 دانش آموز از طبقه متوسط جامعه.
2- مدرسه پیش دبستانی غربی توکیو:
از نوع ملی ؛ واقع در حومه توکیوبا 159 دانش آموز؛وابسته به جامعه مسیحیان ؛ دارای برنامه های غیر درسی در هنر ، زبان انگلیسی و ژیمناستیک با 200 دانش آموز.
3- مدرسه پیش دبستانی شفرد:
تحت پوشش کاتولیک ها ؛ واقع در حومه توکیو با ترکیبی از طبقه متوسط جامعه ؛ با 81 دانش آموز.
4- مدرسه پیش دبستانی خصوصی :
وابسته به دانشگاه معتبر و خصوصی زنان در توکیو ؛ با 250 دانش آموز.
5- مدرسه پیش دبستانی در بخش مرکزی شهر:
واقع در مرکز هونشو؛ در اندازه متوسط و با 176 دانش آموز.
6- مدرسه پیش دبستانی غربی دولتی:
وابسته به دانشگاه دولتی ؛ در غرب هونشو با 160 دانش آموز .
فصل یازدهم :
پیام یکی از معلمین دلسوخته کشور عزیزمان ایران جناب آقای حسین ربانی با بیانی شیوا و ادبی ، که توسط مترجمان کتاب آموزش قلب ها و اندیشه ها آورده شده است و در ادامه گزیده ای از پیام این معلم عزیز را به حضورتان تقدیم می دارم و همچنین فصل دوازدهم که شامل منابع کتاب آموزش قلب ها و اندیشه ها اثر دکتر کاترین لوئیس می باشد .
( حسین افشین منش ، شیده ایلبیگی طاهر ) مترجمان کتاب آموزش قلب ها و اندیشه ها :« جا دارد که کتاب را با پیام یکی از معلمین دلسوخته این سرزمین ، جناب آقای حسین ربانی که بحق همه همت خود را در راه عمر سوز آموزش کلاس اولی ها صرف کرده ، و می کند پایانی عبرت آموز و درس آموز بدهیم ».
مجله سروش ، بخش سیاسی – اجتماعی ، شماره 663 مهرماه 1372.
اولی ها را باور کنیم
« به پدران ، مادران و آموزگاران »
... ما دوست داریم همه چیز را از اول داشته باشیم . از اول استوار کنیم . لذا کارها را از اول پی می ریزیم . همه چیز را از اول بنا می گذاریم. اما برای «اول» هرگز چنین نمی کنیم. برای کلاس اول هرگز...!
همه ما امروز در قبال کلاس اولی ها مسؤول هستیم . پدران و مادران ، آموزگاران ، متخصصین تغذیه و بهداشت ، پزشکان ، نویسندگان ، هنرمندان ، مسؤولین و ... چرا که آبادانی امروز آبادانی فرداهاست.
امروز باید سنگ بنا باید محکم گذاشته شود. با وسواس و احتیاط گذاشته شود . امروز باید رنج ما باید پایدار باشد تا فردا گنج ما حاصل آید.
ادب و اخلاق ، عشق و ایمان ، نظم و انضباط ، هنر و حس برتراحساس و ایثار و گذشت را امروز باید بنا نهاد و شکل داد . اگر خرابی در انتهای راه هویداست ؛ کار در ابتدای راه ، بی اساس و نابجاست. امروز، رمز پیروزی اولین گام در اولین کلام است.
امروز وظیفه « اول» بر عهده پدران و مادران است و وظیفه ی ثانی بر دوش آموزگاران متعد و عاقبت اندیش...
پدران ومادران باید کودکان شان را بشناسند. کودکان دنیای کودکانه دارند. فکر آن ها پوششی از صداقت دارد. قلب شان را حریری از مهر در بر گرفته است. کودکان آیینه اند. هر روز چیز های نو و قشنگی از آن ها بروز می کند . حرف آخرشان را را اول می زنند. درون روشن شان همه تیرگی ها را پس می زند و به تبعید می فرستد . ضمیر کودکان نیازمند بذر است نادیده گرفتن و بهره بردای نکردن از وسعت بی انتهای مزرعه وجود آن ها ظلم است. کفران نعمت و رحمت است. حق آن هاست که بدانند ...
امروز ، روزی است که معلم پایه اول ، حرف اول را می زند. در حرف اول ، جهانی نهفته است.معلم کلاس اول باید اهل درد باشد و درد شناس و دردمند باشد.جاذبه و صفا داشته باشد. معنی عشق و احساس را درک کند... کودک باشد و در برابر کودک کوچک ، بداند چه بخواهد ، چه بگوید وبداند چگونه عمل کند... کودک او را مامن و فرودگاه خواسته هایش بداند و او پرواز گاه روح بلند و تابناک طفل باشد.
معلم کلاس اول باید خوش صدا و خوش لحن باشد و آرامش و نرمش از وجودش ببارد و لطف و شقفت در نهادش جاری و ساری باشد... در نزد کودکان بالاترین جایگاه راه داشته باشد .نسبت به کودکان مقید و منظم باشد...
من و دل گر فنا شویم چه با ک
غرض اندر میان سلامت اوست
اگر سفینه ی ما ساحل نجات ندید
عجب مدار که این بحر را کناری نیست
فصل دوازدهم:
منابع
Abiko , T : (1986 ).
Abiko, T.,&Georg, P.S. (1986 ).
Aronon , E.& Carlsmhth, J (1963).
Azuma , H., & Kashiwagi, K. (1987 ).
Azuma , H., Kashiwagi, K.&Hess,R. D. (1981 ).
..............................................................
..............................................................
..............................................................
.
.
.
اثر :
دکتر کاترین لوئیس
مرکز انتشارات دانشگاه کمبریج
آموزش قلب ها و اندیشه ها: تجربه آموزش ژاپنی ها «در مراکز پیش دبستانی و ابتدایی»،
مترجمان:حسین افشین منش،شیده ایلبگی طاهر،
تهران، انتشارات سازوکار، 1379
تعداد صفحات طبق کتاب:347
با تشکر خالصانه وصمیمانه از استاد محترم جناب دکتر بختیاری .